NOR-NORI

Askotan erabiltzen ez badugu ere, batzuetan ezinbestekoa da ñabardura osoa adierazteko. Adibidez hasi eta ari partikulekin

            Nik zuri ipuin bat kontatzen dizut

Hasi eta ari  aditzek auxiliar intransitibo bat eskatzen dute.

            Ni zuri ipuin bat kontatzen ari naiz
            Ni zuri ipuin bat kontatzen hasi naiz

Bi hauek zuzenak badira ere, sinpleak dira eta ez dute esanahia bere osotasunean adierazten, kasu honetan komenigarria da Nor-nori kasua erabiltzea. 

            Ni zuri ipuin bat kontatzen ari natzaizu
            Ni zuri ipuin bat kontatzen hasi natzaizu

A itsatsia

Baldintza hipotetikoak

 

Aditz galdetegia

 Hemen badauzkazue aditza birpasatzeko joko bat, ez dago oso landua, baina egiten dudan lehenengoa da.

<div style="width: 100%;"><div style="position: relative; padding-bottom: 56.25%; padding-top: 0; height: 0;"><iframe frameborder="0" width="1200" height="675" style="position: absolute; top: 0; left: 0; width: 100%; height: 100%;" src="https://view.genial.ly/61bb92512349c40dd58acdfc" type="text/html" allowscriptaccess="always" allowfullscreen="true" scrolling="yes" allownetworking="all"></iframe> </div> </div>

Dibortzioa

Hemen daukazue HABE 3-ko hutsuneak betetzeko proba bat, Google forms aplicazioarekin dago eginda, beraz,egin bezain pronto jakingo duzue emaitza.

HIRU METROTARA ALA HIRU METRORA?

Ez dakit zuek, baina noizbehinka betiko zalantzak harrapatzen nau, zelan esaten da bost metrotara dago ala bost metrora dago? Bi urtetan  lortu zuten ala bi urtean lortu zuten?

Egia da forma biak, mugatua zein mugagabea, erabiltzen direla, baina ondo aritzeko, zein erabili beharko genuke?

Handik bost urtera ala urtetara?

Handik bost kilometrora ala bost kilometrotara?

Hiru urtetan ala hiru urtean?

Hiru kilometrotara ala hiru kilometrora?

Hiru egunetan ala hiru egunean?

Erantzuna erraza da, kasu bietan, Non/Noiz-Nora/Noizera, singularra erabiltzea hobesten da. Non/noiz kasuarena argiago dago, Euskaltzaindiak 11. arauan azaltzen du:

"inesiboko sintagma hauei dagokienez (...) mugatu singularra erabiltzea hobesten da honako kasu honetan: zenbatzailedun sintagma horrek adierazten duen denbora etengabeko unitate bakar gisa hartzen denean (hiru astean, hiru urtean, lau urtean)". Beraz,hiru urtean edo hiru egunean

Nora/Noizera kasuan Euskaltzaindiak ez du ezer erabaki, biak erabiltzen direla onartzen du, baina hemen, Hegoaldean, forma mugatua erabiltzeko joera daukagu, beraz hori gomendatzen digute.

Ez da oraindik araurik eman -ra atzizkiaren erabileraz. Hala ere, ezer esaten ez den bitartean, argi dago Hegoaldean tradizio handia dutela handik bost urtera edo handik bost kilometrora bezalako egiturek. Gomendio edo araurik ematen ez den arte, beraz, guztiz zilegi da horrelakoak erabiltzea.

Sakondu nahi baduzue, hemen daukazue esteka interesgarri bat: «Zenbat euroan» / «Zenbat eurotan» ; «25 graduan» / «25 gradutan» (Alfontso Mujika)

ALFERRIKAKO ERLATIBOA

Askotan, berba egiten dugunean erlatibozko esaldiak erabiltzen ditugu barra-barra, haietako batzuk zuzenak dira; beste batzuk, berriz, kalko okerrak. Askotan pentsatzen dugu zenbat eta esaldi luzeagoak ekoiztu, orduan eta hobeto egiten dugula, gure euskara aberatsagoa dela, baina usteak erdi ustel! 

Egia da, gaztelaniazko esaldi luzeak euskarara itzultzea gatza da, horregatik euskaraz pentsatzen ohitu behar duzue. Ikus ditzagun adibide batzuk!

    * Esan nahi duena da astebeteko epea daukagula matrikula egiteko.

    Matrikula egiteko astebeteko epea daukagula esan nahi du

    * Hori da gazteak  kezkatzen dituena

    Horrek kezkatzen ditu gazteak

• Beste aukera bat izenlagunak erabiltzea da, -EN eta -KO.

    * Bilbon bizi den neska oso jatorra da

    Bilboko neska oso jatorra da

• Galderetan ere askotan erlatibora jotzen dugu beste bide batzuk  jorratu gabe.

    * Zein da etxetik euskaltegira dagoen distantzia?

    Zein distantzia dago etxetik euskaltegira?

• Askotan adjektiboak baztertzen ditugu, baina oso egokiak izan daitezke alferrikako erlatibo bat ekiditeko.

    * Gela honetan badaude ikasle batzuk oso berbatiak direnak

    Gela honetan ikasle batzuk oso berbatiak dira

HIPOTETIKOAREN ERABILERA OKERRA

Aditzek ematen diguten beste buruhauste bat aditz aspektuarena da, batez ere ondorio hipotetikoen erabilera okerra euskara mintzatuan, eta hori idatzian islatzen da. Nork ez du inoiz entzun/esan eskatuko bazenit, zurekin joango nintzen bezalako esaldia?Kalean oso ohikoa da aditzaren iragana ondorio hipotetikoa adierazteko,baina gogoratu behar dugu, forma hori bakarrik dela zuzena ondorio hipotetikoa iraganean oinarrituta badago, adibidez, eskatu izan bazenit, zurekin joango nintzen /nintzatekeen.
         * Ondo egongo zen idazlana egin behar ez bagenu. 

           Ondo egongo litzateke/legoke idazlana egin behar ez bagenu

KE-Z AMAITZEN DIREN ADITZAK

Oso akats ohikoa izaten da -KE-z amaitzen diren aditzak txarto deklinaturik ikustea. 

Lehenengo eta behin, zeintzuk dira -KE-z amaitze diren aditzak?

• Ahalera: dezake, daiteke, nezake, liteke…
• Baldintza hipotetikoak: nintzateke, luke, legoke…

Akatsa izaten da gauza bat kontuan ez hartzea:ADITZA DEKLINABIDE MARKA BAT HARTZEN DUENEAN, AMAIERAKO -E  BIKOIZTU BEHAR DA!

        Daiteke + -(e)la ￫ DaitekEEla (*daitekela)

        Dezake + (e)nean ￫ DezakEEnean (*dezakenean)

        Nintzateke + -( e)nez ￫ NintzatekEEnez (*nintzatekenez)

        Luke - -(e)lako ￫ LukEElako (*lukelako)

INTERNET

Internet,  tresna miragarri hori, aldi berean bizitza erraztu eta konplikatzen diguna. Guztiok dakigu erabiltzen baina oso gutxik daki deklinatzen. Argi dago hitz berria dela, mailegu bat, eta batzuetan ez dakigu zelan jokatu, horregatik, zuzenena Euskaltzaindiaren orrira jotzea izaten da, hor topatuko baitugu behar dugun informazioa (hiztegia, euskara batuaren eskuliburua, jagonet…).

Kontuan hartu behar duzue Internet hitza askotan erabiltzen dugula idazlanetan, eta gehien-gehienetan txarto, ikus dezagun zer dioen Euskaltzaindiak!   

Inguruko hizkuntza gehienetan, ohitura nagusia letra larriz hasita idaztekoa izan da. Halaxe jaso du Euskaltzaindiaren Hiztegiak ere, eta, ondorioz, kasu-markak izen berezi bati dagozkion moduan hartzen ditu: , Interneti, Internetekin, Interneten... Adibidez: Internet bidez erosi eta saldu ahal izango dira bigarren eskuko objektuak. Erantzuna Interneten aurkitu zuen. [EH]

Esan beharra dago, hala ere, ohiturak aldatzen ari direla azken urteotan. Inguruko hizkuntza askotan letra xehez ere erabiltzen da

 

KONTUAN HARTU! 

• Izen berezitzat hartzen dugu, beraz,deklinatu behar dugu beti mugagabean.
• Izen berezia den aldetik, letra larriz idatzi behar dugu, hala ere, letra xehez ezin da gaitzetsi.